วิธีการพัดข้าว

วิธีการพัดข้าว

การกำจัดเศษฟางข้าว ฝุ่นผง และข้าวลีบออกไปจากข้าวเปลือก สามารถทำได้
หลายวิธี วิธีที่ 1 เอาสาดกะลาปูใกล้ๆ บริเวณกองข้าวเปลือก แล้วใช้ภาชนะ เช่น กระบุง ตักข้าวเปลือกจากกอง ยกกระบุงข้าวเปลือกนั้นชูขึ้น แล้วเทข้าวเปลือกลงมาบนสาดกะลา ในขณะที่ข้าวเปลือกตกลงสู่สาดกะลานั้น จะมีคน 1-2 คนยืนอยู่ข้างๆ คอยใช้ก๋าวีพัด
วิธีที่ 2 วิธีนี้จะพัดเมื่อฟาดข้าวในตารางหรือฟาดบนแคร่ได้ข้าวเปลือกจำนวนหนึ่งแล้ว โดยใช้ก๋าวีพัดบนกองข้าวเปลือกสลับกับการฟาดข้าวเป็นระยะๆ สำหรับการพัดข้าวเปลือกที่ได้จากการฟาดบนแคร่รูปร่างคล้ายกับโต๊ะ ในช่วงแรกที่ได้ข้าวเปลือกจำนวนไม่มากนักจะพัดใต้แคร่เป็นระยะๆ โดยยังไม่ต้องยกแคร่ออก (เนื่องจากแคร่มีความสูง) ฟาดข้าวไปก็พัดไป ส่วนในช่วงหลังถ้าฟาดข้าวจนได้ข้าวเปลือกสูงท่วมแคร่แล้ว ต้องยกแคร่ออกก่อนถึงจะพัดได้
วิธีที่ 3 ใช้ไม้ผากหรือเปี้ยดหรือน้ำครุ (กระป๋อง) ตักข้าวเปลือกโยนขึ้นไปบนอากาศ เรียกว่า “หะข้าว” หรือ “โจ้นข้าว” หรือ “โจ้ข้าว” เพื่อให้ข้าวเปลือกไปตกที่สาดกะลาที่ปูใกล้ๆ บริเวณกองข้าวเปลือก ในกรณีที่ฟาดข้าวโดยใช้ครุรองรับบางคนอาจจะหะข้าวจากในครุเลย
ในขณะที่หะข้าวต้องเอียงไม้ผากเล็กน้อย การหะต้องทำให้ได้จังหวะพอดี ไม่แรงหรือเบาเกินไป ให้มีลักษณะ “เป็นงวงเป็นงา” (โค้งลง) ซึ่งจะทำให้เศษข้าวลีบและฝุ่นปลิวออกไปได้ง่าย และยังช่วยไม่ให้ข้าวเปลือกกระเด็นออกไปนอกสาดกะลาในขณะที่หะ ในจังหวะที่หะข้าวคนที่ยืนอยู่ข้างๆ จะใช้ก๋าวีพัด
วิธีที่ 4 ชาวม้งบางพื้นที่จะหาต้นไม้ที่แข็งแรงสูงประมาณ 4-5 เมตร เก็บเศษหิน เศษกิ่งไม้บริเวณด้านล่างของต้นไม้ออกให้หมด เพื่อให้พื้นราบเสมอกัน แล้วใช้สาดกะลา จำนวน 4-5 แผ่น ปูไว้ได้ต้นไม้นั้น แล้วนำบันไดฟาดต้นไม้ แล้วปีนขึ้นไปค่อยๆ เทข้าวลงมาบนสาดกะลาที่เตรียมไว้ เพื่อให้ลมช่วยพัดเศษข้าวลีบต่าง
วิธีที่ 5 ชาวกะเหรี่ยงนำไม้ไผ่มาทำบันได โดยฝังเสาลึกลงไปในดิน ให้บันไดตั้งฉากกับพื้นดิน แล้วนำข้าวเปลือกใส่ตะกร้าแบกขึ้นไปบนบันได ค่อยๆ เทข้าวเปลือกลงสู่พื้นด้านล่าง ซึ่งจะมีสาดกะลาปูอยู่ ถ้าในขณะที่เทข้าวลงมาไม่มีลมพัด คนที่อยู่ด้านล่างก็จะใช้ก๋าวีพัด